Soms is de inspiratie gewoon ver te zoeken. De term komt uit het Hebreeuws en betekent zoiets als 'ingeblazen worden'. Meestal gebeurt dat door 'muses': godinnen die je literaire en muzikale ideeën toewuiven. Maar op sommige dagen staat die wind in de verkeerde richting of zet je blijkbaar de verkeerde ramen open. Er komt gewoon niks binnen. Mijn hersens zijn vacuüm, and it sucks.

Die verdomde inspiratie-godinnen hebben er een handje van hun vakantiedagen op te nemen juist in tijden dat je ze hard nodig hebt. Een mooie opdracht, die je niet wilt laten schieten, komt op je pad. Afgelopen week mocht ik muziek maken onder goede-doelen-filmpjes. Natuurlijk zou ik dan in een tropische oceaan met dolfijnen moeten gaan zwemmen. Mediteren met monniken wiens taal ik absoluut niet versta, was ook zeker nuttig geweest. Maar een blik op m'n krappe agenda en m'n nog krappere bankrekening brachten deze droom terug tot twee dagen verplicht verblijf in m'n zolderstudio.

Op het moment dat je van artistieke leegheid het behang van de muren wilt krabben, lijkt creativiteit van levensbelang. De holbewoners van 50.000 jaar terug zullen het met je eens zijn. Evolutionair gezien heeft de mens verschillende oerdriften in zich, zo sterk dat ze nauwelijks te onderdrukken zijn. Ons lichaam beheert onze honger, dorst en ademhaling als een soort thermostaat. Daarnaast hebben we een innerlijke drang om onszelf in veiligheid te brengen, evenals een oerbehoefte tot reproduceren (toch nog wat seks in dit blog!).

Tot slot hebben we een instinctieve neiging die evolutiepsychologen de 'educatieve drift' noemen. Scheppingskracht en speelsheid behoren ook daartoe. Je kunt je afvragen waarom zowel dieren als Neanderthalers zich kwetsbaar voor roofdieren op stellen om een beetje te kunnen ravotten en tekenen, maar dit is de manier waarop mens en dier vaardigheden leren en verbeeldingskracht oefenen. Wij muzikanten zijn gewoon altijd oerdriftelijk onze vindingrijkheid aan het trainen! Hoera, daarmee overleven we beter en zorgen we voor nageslacht! De volgende kerst dat je ouders zeuren dat al jouw artistieke geneuzel onzin is, kun je ze tussen de garnalencocktail en de kalkoen mooi even deze theorie oplepelen.

Prachtig allemaal, maar ik zat nog steeds op m'n zoldertje met een eng leeg aantekenboekje. Ik vergaapte me aan experimentjes die onze slimme evolutiepsychologen hadden uitgevoerd om te kijken of je de speelsheid-drijfveer ook kon beïnvloeden. Dit werd bijvoorbeeld getest door twee groepen studenten allerlei lastige opdrachtjes te laten maken, die om nogal creatieve oplossingen vroegen. De ene groep kreeg van tevoren kleurige jellybeans uitgedeeld, de andere groep kreeg niets. De eerste groep werd daarmee in een jolige, speelse stemming gebracht en presteerde beter.

Het zou natuurlijk ook kunnen komen doordat de studenten uit die groep een gigantische sugar rush van dat kunstmatige gekleurde snoepgoed hadden, maar goed... De tijd begon te dringen qua inspiratie, dus ik besloot zelf maar proefkonijn te zijn. Letterlijk dan: ik kocht een zak vol frivole kermislolly's en zuurstokken. En het werkte. Het werkte zo goed dat ik hele nachten ben doorgegaan. Vanavond op het Grote Goede-Doelen-gala zal het publiek werkelijk een overdaad aan opgewekte, koddige deuntjes voorgeschoteld krijgen.

Maar nu ben ik wel kotsmisselijk. Volgende keer toch maar iets anders bedenken om tot een frivole stemming te komen. Mijn goddelijke muse hangt boven de toiletpot en ik zelf zie groen en geel. Ja ja... kunst maken vraagt offers. Bleeehhh, burp!

“Een band is zo goed als z'n drummer”. Het is een vaak gehoorde uitspraak; wellicht misschien zelfs waar. Zonder strakke beat heb je weinig fundament voor je vette gitaarsolo of diepzinnige tekst. Maar hoe zit het met die ander mythe, dat drummers/ drumsters altijd de meeste en gewilligste fans aantrekken? Sta je je compleet uit de naad te soleren vooraan op het podium... en meneer/ mevrouw die de hele avond lui achter de drumkit zit, gaat er verdomme met de chicks/ dudes vandoor.

Drummers zijn niet de enigen die iets waanzinnig aantrekkelijks in zich hebben, waar jij en ik de vinger maar niet op kunnen leggen. Neem DJ's nou. Op onverklaarbare wijze ongelofelijk populair op liefdesvlak terwijl... Zo'n platendraaier, wat kàn die nou eigenlijk? In gedachte zie ik drummers en DJ's al bij elkaar zitten in een geheime ontmoetingsplaats, gniffelend over hun succes bij de andere (of dezelfde) sekse. Weten zij iets wat voor het snaar- of toetsen-beroerend volk altijd onbekend zal blijven?

Vanaf nu dan in ieder geval niet meer. Neuropsycholoog en voormalig producer Daniel Levitin publiceerde in 2007 zijn fantastische boek 'This Is Your Brain On Music' en daarin geeft hij een elegante uitleg over een fenomeen, dat wel eens verantwoordelijk zou kunnen zijn voor die onuitstaanbare populariteit van je mede-bandlid.

Ik houd van Paradiso. Ik vind het een van de mooiste, sfeervolle muziekzalen die ik ken en ik heb daar concerten gezien die werkelijk mijn leven hebben veranderd. Ik houd ook van psychologie, vooral de sociale psychologie is een interessante specialisatie: die houdt zich bezig met hoe mensen door anderen of door een situatie worden beïnvloed. En ruim een week na mijn eigen CD-presentatie voel ik me een beetje genaaid, door Paradiso en door de sociale psychologie.

Beide persoonlijke favorieten kunnen daar niets aan doen. Paradiso is gewoon een onderneming die geld moet verdienen en het al moeilijk genoeg heeft in deze financieel donkere tijden. Ik had elke willekeurige zaal in Nederland kunnen noemen als voorbeeld. Sociaal psychologisch onderzoekers kun je ook niet kwalijk nemen dat ze hun vak beoefenen: het testen van theorieën over hoe mensen zich gedragen. Daar komen heel nobele conclusies uit. Maar vanuit deze theorieën worden ook slimme marketingtrucs ontwikkeld, waar natuurlijk ook de concertzalen gebruik van willen maken.

Een van de belangrijkste sociaal-psychologische bevindingen is namelijk dat mensen graag consistent willen zijn. Als je eenmaal iets denkt of doet in een bepaalde richting, dan blijf je daar meestal bij in volgende denkstappen of gedrag. Dat klinkt voor de hand liggend en onschuldig, maar een slimme marketeer weet dit principe om te zetten in klinkende munt.

Wie eenmaal bij zichzelf denkt “Hé leuk, een concert van Gram. Tien euro, daar wil ik wel naartoe”, die staat in feite al klaar voor de marketingfuik. Want met dat tientje ben je er niet. Haal je je kaartjes in de voorverkoop, dan komt er nog eens twee euro per kaartje bij. Per kaartje!! Alsof het meneer Ticketmaster werkelijk meer werk of transactiekosten oplevert of je nu 1 of 8 kaartjes koopt. Je voelt je dus al een beetje genaaid, vooral als je aan je vrienden had beloofd dat jij wel die kaartjes zou regelen.

Maar je koopt ze toch, want ergens in je hoofd is nu eenmaal dat idee gepland dat je voor een aardige prijs een aardige band gaat uitchecken. Wie eenmaal dat pad op gaat, kan niet meer terug. En dan sta je bij de deur van Paradiso en moet je per persoon ook nog eens 3-en-een-halve euro neertellen voor een zogenaamd lidmaatschap. Dat is maar een maand geldig en je raakt het vervolgens altijd kwijt, maar ja.. Je hebt je plannen al omgegooid om naar dit concert te gaan, je staat daar al met je vrienden en je bent al door de regen naar het Leidseplein gefietst, dus wat doe je? Kleine kans dat je op dat moment geld terug gaat vragen voor die bij-nader-inzien-veel-duurdere kaartjes. Die geldfuik gaat natuurlijk maar 1 richting op.

Ik heb het zelf de laatste tijd zo vaak meegemaakt: je betaalt stukken meer dan je in eerste instantie kwijt dacht te zijn. Ja, dan ben ik wel in een marketinglist getrapt, maar terwijl ik m'n jas bij de garderobe ophang (ook weer een euro), krijg ik echt een onbestemd gevoel dat ik ben afgezet. Dan heb ik nog geen biertje gedronken en heb ik al helemaal geen trek om later die avond nog een CD te kopen.

Vorige week was ik natuurlijk zelf de artiest en niet het publiek wat met deze drie-traps-prijzenraket te maken had gehad. Blijkbaar levert het meer verkoop op als niet meteen de uiteindelijke prijs wordt genoemd. Een consument is graag consistent, maar is de consument dan ook content? Ik weet dat het moeilijke tijden zijn in entertainment-land, maar geef me liever meteen de eerlijke prijs. Een avondje genieten van een goede show zonder sluimerend gevoel van oplichting, is me wel wat waard.

Cialdini, R. B. (2001). Influence: Science and practice (4th ed.). Boston: Allyn & Bacon.